भारत सरकारने 2019 मध्ये सुरु केलेली पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजना (PM Kisan) आजही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचा आर्थिक स्त्रोत आहे. या योजनेअंतर्गत दरवर्षी शेतकऱ्यांना 6000 रुपयांची आर्थिक मदत तीन हप्त्यांमध्ये दिली जाते. योजना सुरू झाल्यापासून लाखो शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ झाला आहे. प्रत्येक हप्ता चार महिन्यांच्या अंतराने शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केला जातो. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना थेट आर्थिक मदत मिळते, जी त्यांच्या शेतीच्या विकासासाठी आणि कुटुंबाच्या गरजांसाठी उपयोगी ठरते.
योजना कशी कार्य करते? आणि तिचे महत्त्वाचे वैशिष्ट्ये
– शेतकऱ्यांच्या आर्थिक मदतीसाठी दरवर्षी 6000 रुपये.
– तीन हप्त्यांमध्ये 2000 रुपये प्रत्येक हप्ता दिला जातो.
– चार महिन्यांच्या अंतराने हप्ते वितरित होतात.
– शेतकऱ्यांना आधार प्रमाणीकरण करणे अनिवार्य आहे.
– ई-केवायसी प्रक्रियेद्वारे नोंदणी करणे आवश्यक.
पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेची सुरुवात शेतकऱ्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यासाठी आणि शेतीचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी करण्यात आली होती. शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट पैसे हस्तांतरित करण्याचा हा एक प्रयत्न आहे, ज्यामुळे त्यांना कोणत्याही अडथळ्याशिवाय त्यांचे आर्थिक कामे पार पाडता येतात. आतापर्यंत, या योजनेच्या 18 हप्ते शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा करण्यात आले आहेत.
18 वा हप्ता जारी
5 ऑक्टोबर 2024 रोजी, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी महाराष्ट्रातील वाशिम जिल्ह्यात 18 वा हप्ता जारी केला. या हप्त्याचा लाभ देशातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांनी घेतला आहे. प्रत्येक हप्त्यात 2000 रुपये थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात, ज्याचा उपयोग शेतकऱ्यांना शेतीच्या कामात तसेच त्यांच्या घरगुती खर्चासाठी होतो.
18 व्या हप्त्यानंतर आता सर्व शेतकरी 19 व्या हप्त्याची प्रतीक्षा करत आहेत. हप्त्याच्या वितरणाचे ठरलेले चार महिन्यांचे चक्र लक्षात घेता, पुढील हप्ता फेब्रुवारी 2025 मध्ये येईल अशी अपेक्षा आहे. शेतकऱ्यांना या हप्त्याचा लाभ मिळण्यासाठी त्यांच्या खात्यांचे ई-केवायसी आणि आधार प्रमाणीकरण पूर्ण असणे आवश्यक आहे.
ई-केवायसी आणि आधार प्रमाणीकरणाची आवश्यकता
योजनेतून लाभ मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना ई-केवायसी आणि आधार प्रमाणीकरण करणे अनिवार्य आहे. अनेक शेतकऱ्यांचे प्रमाणीकरण अद्याप बाकी असल्यामुळे, त्यांना योजनेचा लाभ मिळण्यास अडथळा येत आहे. सरकारने अशा शेतकऱ्यांना जवळच्या ‘आपले सरकार सेवा केंद्रा’त जाऊन प्रमाणीकरण करून घेण्याचे आवाहन केले आहे. महा-आयटी विभागाने 7 सप्टेंबरपर्यंत प्रमाणीकरणासाठी सुविधा उपलब्ध करून दिली होती, ज्याचा लाभ शेतकऱ्यांनी घ्यायला हवा.
कर्जखाते आधार प्रमाणीकरण
33,356 पात्र कर्जखात्यांचे प्रमाणीकरण अद्याप बाकी आहे. अशा शेतकऱ्यांना प्रोत्साहनपर लाभ मिळालेला नाही. सहकार विभागाने या कर्ज खातेदारांना आधार प्रमाणीकरण करण्यासाठी आवाहन केले आहे. शेतकऱ्यांनी वेळेवर हे प्रमाणीकरण पूर्ण केले नाही तर त्यांना आगामी हप्त्यांचा लाभ मिळू शकणार नाही.
तथापि, योजनेअंतर्गत मोठ्या संख्येने शेतकऱ्यांनी आधार प्रमाणीकरण पूर्ण केले आहे. सुमारे 15,16,000 कर्जखात्यांचे प्रमाणीकरण पूर्ण झाले आहे. त्यासाठी सरकारने 5222 कोटी 5 लाख रुपये मंजूर केले आहेत. 14,38,000 खातेदारांना या योजनेअंतर्गत एकूण 5216 कोटी 75 लाख रुपयांचे वितरण करण्यात आले आहे. ही रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा करण्यात आली आहे, ज्यामुळे त्यांना आर्थिक लाभ मिळत आहेत.
पुढील हप्ता कधी मिळेल?
पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेचा 19 वा हप्ता फेब्रुवारी 2025 मध्ये शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होण्याची शक्यता आहे. योजनेच्या अटी आणि प्रक्रियेनुसार, चार महिन्यांच्या अंतराने हप्ते वितरित होतात. म्हणूनच, शेतकऱ्यांनी योग्य ते प्रमाणीकरण पूर्ण करून ठेवावे, जेणेकरून त्यांना पुढील हप्त्याचा लाभ मिळेल.
योजनेतील अडथळे
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही अडथळेही आहेत. विशेषतः ई-केवायसी आणि आधार प्रमाणीकरणाच्या प्रक्रियेत काही शेतकऱ्यांना अडचणी येत आहेत. या प्रक्रियेमध्ये विलंब झाल्यामुळे अनेक शेतकऱ्यांना योजनेचा लाभ वेळेवर मिळत नाही. सरकारने हे अडथळे दूर करण्यासाठी विविध उपाययोजना केल्या आहेत, ज्यात आधार प्रमाणीकरणासाठी स्थानिक केंद्रांची संख्या वाढविणे आणि शेतकऱ्यांना तांत्रिक मदत पुरविणे यांचा समावेश आहे.
शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी वेळेवर आवश्यक सर्व प्रक्रिया पूर्ण करण्याची जबाबदारी घेतली पाहिजे. योजना सुरू झाल्यापासून आतापर्यंत मोठ्या प्रमाणात शेतकऱ्यांना याचा लाभ मिळाला आहे, पण अनेकांना अजूनही आवश्यक कागदपत्रे आणि प्रमाणीकरणाच्या प्रक्रियेमुळे अडचणी येत आहेत.